Een film kan slecht zijn voor je relatie

Drie keer in augustus mocht ik Beeldspraak presenteren in filmhuis Slieker: eerst een gesprek met een gast over een paar film- of tv-fragmenten die hij of zij belangrijk / vermakelijk / leerzaam / hartverscheurend vindt, en dan een film. Drie keer zat de zaal goed vol, wat fijn is.

Ja het lijkt op dat televisieprogramma van de VPRO. Maar dit is live, in een filmzaal en korter - een uur ongeveer - wat niet altijd verkeerd is. Al vroeg een van de vrijwilligers (licht ironisch) of ik me een beetje aan het tijdsschema wilde houden, want zijn vrouw klaagt dat hij zo laat thuiskomt. Als het gesprek lekker loopt wil ik de klok wel eens vergeten. Ik sprak daarom met de vrijwilliger af dat hij vijf minuten voor het einde even met de deur zou rammelen.

We hadden achtereenvolgens Ineke van Gent als gast, tot eind dit jaar burgemeester van Schiermonnikoog, die koos voor Sophie's Choice van Alan J. Pakula; acteur Bart Harder, die 1917 van Sam Mendes liet vertonen en rechter Tom Wolters, die Das Leben der Andern van Florian Henckel von Donnersmarck had geselecteerd. 

Ineke van Gent zei echt nog niet te weten wat ze na haar burgemeesterschap gaat doen, Bart Harder (te zien in The North) zou best naar Hollywood willen, Tom Wolters vindt dat rechters meer in de openbaarheid moeten treden nu sommige politieke partijen de rechtspraak onder vuur nemen, en gaf zelf het goede voorbeeld.

Ze hadden alledrie best lange films uitgekozen. Programmeur Harmen Huizenga van Slieker denkt er daarom over om áls we het komend jaar weer doen, gasten te verplichten films van rond de 90 minuten te kiezen. Want een programma als Beeldspraak is leuk en de gesprekken zijn interessant, maar er hoeven geen huwelijken om te sneuvelen.

(De linkerfoto is van Harmen Huizinga, de andere twee zijn van Jan Theo IJnsen. Wie denkt: hij draagt steeds hetzelfde overhemd heeft gelijk. Er staan afbeeldingen op uit Casablanca (1942) van Michael Curtiz. Vond ik er wel bij passen.)

Die andere stripverfilming met Terence Stamp

 

De Britse acteur Terence Stamp overleed op zondag 17 augustus 2025, op 87-jarige leeftijd). Deze mooie foto, waarop hij zich op straat in Amsterdam staat te scheren, is in 1965 gemaakt door modefotograaf Terry O'Neill. 

De BBC en The Guardian schrijven beide, dat Stamp beroemd is door zijn rol als generaal Zod in stripverfilming Superman, wat een beetje magertjes is, maar vooruit. 

Maar in 1965 in Amsterdam was hij voor een andere stripverfilming, Modesty Blaise. Gebaseerd op een stripverhaal over een vrouwelijke superspion. 

Hij was een paar jaar geleden nog op het Cinema Ascona Film Festival in Kübaard. Want ik heb een zwak voor die film, hoewel die nogal saai is. 

Het is een Bondfilm die er fantastisch pop-arty uitziet, maar gemaakt is door mensen die niks met dat genre hebben, als regisseur Joseph Losey en schrijver Harold Pinter. 

Toen in 1965 de opnamen waren in Amsterdam fietste de jonge Paul van den Bos langs. Kersvers van de Rietveld Academie, hij zou gaan werken bij fotograaf Ed van der Elsken. Maar hij zag dit en wist meteen: dat wil ik ook doen, deel uitmaken van zo'n filmploeg. Zo werd hij cameraman, bij alle programma's van Van Kooten en De Bie en de films van Pieter Verhoef - ik interviewde hem over dat laatste in 2019. Dat detail van Modesty Blaise is me bijgebleven.

Overigens begon ook de filmcarrière van vechtsporter Jon Bluming met deze film.

Uitputting in de horeca

Medezwemmer Tim werd dertig (op de foto staat hij met Tsjikke, eveneens Prinsentuinzwemmer).

Op zijn feestje raakte ik aan de praat met zijn schoonmoeder in spe, die als ik het goed heb onthouden Rinnie heet. Al meer dan dertig jaar, ik geloof dat ze 36 jaar zei, heeft ze pizzeria San Marino in Harlingen.

,,Toen wij net de pizzeria hadden'', vertelde Rinnie, ,,in 1987, zijn we eens op Ameland geweest om misschien een hotel over te nemen. Een kennis, die les gaf op de horeca-opleiding in Groningen, kende die eigenaars.''

,,Welk hotel?'', vroeg ik natuurlijk.

,,Het heette Hotel de Zwaan'', zei ze.

,,Dat was van mijn ouders'', vertelde ik.

,,Die mensen hadden drie zoons, weet ik nog'', zei Rinnie. ,,En met alle respect, we waren daar en ik zag de eigenares en die zag er zo afgemat en moe uit, dat ik dacht: ik weet niet of ik dit wel wil. Bovendien waren we net met die pizzeria begonnen.''

Er zijn foto's van mijn moeder uit de laatste jaren in de Zwaan waar ze inderdaad doodmoe en uitgeput op staat. Ze wilde graag van het bedrijf af, maar dat ging moeizaam. Uiteindelijk is de zaak in 1990 verkocht en fleurde ze daarna snel op.

Conversatieles: hoe stuur ik het gesprek

Op het verjaardagsfeest zaterdag was Ingrid ook, een oudere dame die je niet zomaar over het hoofd ziet en die goed in staat is gesprekken te domineren en naar zich toe te trekken. 

,,Heb je een nieuwe bril?'', vroeg ze, geleund tegen het kookeiland.

De vraag verbaasde me, ik had haar pas nog getroffen en ik heb deze bril alweer een paar jaar. ,,Een nieuwe bril?'', zei ik.

,,Ja'', herhaalde ze. ,,Je hebt een nieuwe bril, of niet?''

,,Nee hoor'', antwoordde ik. 

,,Ik wel'', zei ze. 

Daar was ik met open ogen ingevlogen.

Bandoeng zonder Leeuwarder Courant

Mijn oom Atse werd begin 1949 naar Bandoeng gezonden, net als veel andere Nederlandse jongens. Hij schreef veel brieven naar huis, die allemaal bewaard zijn en dat is een tref want hij heeft een prettige stijl en beschrijft van alles: hoe de dagen eruit zien, wat er te doen is, wat ze beleven. 

Ik kreeg die brieven met nog wat spul van mijn nicht Eyda, de dochter van Atse. Eyda woont in Paramaribo en stuurde me en doos vol op per luchtpost. Ik moest hem afhalen in een winkel in de Kinkerstraat in Amsterdam. 

Dit zat er allemaal in. Die twee multomappen zitten vol brieven van en naar Indonesië. De foto's linksboven zijn van het Kooihuis in Nes, dat boekje midden onderin is daarvan het gastenboek. 

Ik ben al dat spul aan het doorploegen en kom in een brief een bijzonder verzoek tegen van Atse, inmiddels 22, aan zijn beppe - de moeder van mijn beppe dus. Bandoeng is mooi, schrijft hij, de warmte went, maar 's avonds verveelt hij zich. Hij schrijft:

Dat gesjouw naar de bioscoop gaat ook vervelen; we krijgen nu nieuw licht in de kazerne zodat we dan eindelijk eens weer een krant of een goed boek lezen. Ik ben van plan dan weer aan de studie te gaan. 

Over kranten gesproken ik heb net een brief aan thuis geschreven en daar heb ik één ding vergeten te schrijven en dat is of ze me niet kunnen abonneren op de Leeuwarder Courant. Dan blijf je wat op de hoogte van wat er zich alzo in en om Leeuwarden afspeelt. Anders vervreemd je helemaal van de oude omgeving, Zou u Vader willen vragen bij gelegenheid of ze dat niet voor me kunnen doen.

Een 22-jarige die de krant leest. Het waren echt andere tijden. 

VERVOLG

Kort daarop schrijven zijn ouders hem dat ze een abonnement op de Leeuwarder Courant hebben geregeld, dat ingaat in juni. Duur is het wel, schrijft zijn vader, mijn pake: 5,50 gulden per maand.

Is dat duur? Uit een andere brief van Atse maak ik op dat hij 50 gulden soldij per maand krijgt, daarvan 15 gulden voor sigaretten kwijt is en met de rest net rondkomt.

(De foto van Bandoeng vond ik op internet, ik heb hem een kleurtje gegeven)

Naam na naam na naam

Mijn column in de Leeuwarder Courant van woensdag (door een grote storing bij de krant donderdag) ging over het dertiende boek van journalist en nazi-jager Jack Kooistra. 

Het boek heeft de grimmige titel 5017 vermoorde Joodse kinderen van 0 tot 16 jaar, de kern is de lijst met namen, leeftijden en woonplaatsen van al die uit Nederland weggevoerde en vermoorde kinderen, tijdens de Duitse bezetting. De meeste komen uit Noord-Holland, uit Friesland waar de Joodse gemeenschap kleiner was, waren het er 44.

Daar kwam een reactie op van kunstenares Carla van der Heide. Ze stuurde een reeks afbeeldingen mee, gemaakt door Rineke Marsman. Ze zijn te zien geweest in het Van Reekum Museum in Apeldoorn, hierboven staan er vijf.

Marsman baseerde ze op het forse boek van Serge Klarsfeld, de Franse jurist en nazi-jager, Le Mémorial des Enfants Juifs déportés de France. Een vergelijkbaar boek, dat dertig jaar geleden verscheen. Het is zijn geheel online te raadplegen.