Rectificatie: De Bosatlas

Met mijn visite wandelde ik door de Leeuwarder binnenstad. ,,Dit was de Joodse School'', wees ik. ,,Niet zo lang geleden was het gebouw nog als school in gebruik, maar nu niet meer. Ik heb ergens gelezen dat er appartementen in komen.''

De deur stond open, binnen waren mensen aan het schoonmaken. Een man die me had gehoord kwam naar buiten. 

,,Er komen helemaal geen appartementen in'', verbeterde hij. ,,We gaan hier een plek voor evenementen, huwelijken en zo van maken.''

Hij bleek de eigenaar van het pand te zijn, Gerard Cohen. ,,Van het Leeuwarder metaalconstructiebedrijf'', voegde hij toe.

Er schoot me iets te binnen. Als leerling van de RSG in Leeuwarden zat ik op huiswerkinstituut Speckmann, net als mijn broer Waling overigens. Het instituut, een ruimte vol kleine tafeltjes met stoelen, was op de zolderverdieping van een groot huis aan de Emmakade.

Bij de andere leerlingen op dat instituut was een - in mijn herinnering - klein jongetje met kort haar en een bril. Die heette ook Cohen. 

Ik haalde het in 2021 aan in de column hieronder.

,,Dat was ik'', zei Gerard Cohen toen ik het hem vertelde. ,,Ik heb nog altijd contact met mevrouw Speckmann. Maar het was geen Bosatlas hoor, het was zo'n agenda waar Speckmann alles in noteerde.''

En klaar is de Romeinse wijzerplaat

De Oldehove heeft het een tijdlang zonder wijzers, wijzerplaat en de assen om de klok te luiden moeten doen. Ze hoopten dat alles voor 4 mei hersteld zou zijn, maar dat lukt niet, want er zijn gifstoffen (chroom 6, dat deskundigen chroom(VI)oxide noemen) in het hout van de ophanging ontdekt. Het duurt dus langer. Bij de aanstaande dodenherdenking nemen de klokken van de Dominicuskerk en de Bonifatius het over.

Het werk gaat door, deze week is de steiger bij de Oldehove weggehaald. Vanuit de Grote Kerkstraat heb je nu alweer vol zicht op de herplaatste wijzerplaat, die er als nieuw uitziet. De Romeinse cijfers fonkelen je tegemoet.

Het boeiende van zulke wijzerplaten vind ik de IIII. Overal ter wereld waar ik een klok zie kijk ik ernaar. Want het getal 4, leerde ik op school, schreven de Romeinen als IV. Een lager cijfer dat voor een hoger cijfer staat wordt van dat hogere cijfer afgetrokken. I (1) is lager dan V (5), dus IV is 5 min 1. 

Handig is dat talstelsel niet, wel sjiek, daarom gebruiken veel torenklokken en horloges het. Gek genoeg schrijven die bijna allemaal IIII (behalve de Big Ben in Londen, die als een van de zeer weinigen IV doet). Een I dus met drie keer I erachter. Je zou verwachten dat ze de 8 ook schrijven als een V met drie keer III erachter, wel zo consequent, maar de 8 staat er dan weer als IIX op.

Waarom klokkenmakers die gewoonte hebben is niet duidelijk. 

Het is wel mooi evenwichtig op de wijzerplaat, want te beginnen met 1 uur zijn er eerst vier getallen met I erin, dan zijn er vier met V erin en vervolgens vier met X erin. Zo bekeken is het net iets uit Sesamstraat: twintig keer een I, vier keer een V, vier keer een X en klaar is de Romeinse wijzerplaat.

Vlechten en vrijheid

Een keer per jaar tref ik meneer Samsom van de Willemskade. Dat is bij het hijsen van de vlag van Leeuwarden en een van de Royal Canadian Dragoons op 15 april, naast het Stadhuis.

Op 15 april 1945 werd Leeuwarden bevrijd door die dragoons, ze reden vanaf de Groningerstraatweg de stad in. Daar was meneer  Samsom als zesjarige niet bij, hij zag ze later pas, samen met zijn even oude vriendje David van Kampen. Hij slaat deze plechtigheid nooit over, ook vandaag niet.

Het is maar een kleine ceremonie, er wordt weinig ruchtbaarheid aan gegeven. Er is een groep leerlingen van de Kinderkoepel bij, de kinderburgemeester, een paar militairen en een handjevol belangstellenden. Na afloop is er koffie met oranjekoek. Het is een boeiende gedachte dat ongeveer tegelijkertijd bij de Royal Dragoons in Canada een Leeuwarder vlag gehesen wordt.

Burgemeester Sybrand Buma hield - onversterkt - een praatje, waarvoor we wat dichter om hem heen kwamen staan (dichter dan op de foto), omdat vlakbij een vrachtwagen van Hanos brulde, de chauffeur had haast en wilde hem niet uitzetten. Ook dat is vrijheid, denken we dan maar.

,,Ik heb het nog meegemaakt dat de Canadese soldaten hier binnenreden'', vertelde meneer Samsom aan een paar leerlingen. Een jongetje probeerde dat te bevatten: ,,Hoe oud bent u dan?'', vroeg hij. ,,Ik ben 84'', antwoordde hij. Dat maakte zichtbaar indruk. Geen wonder, als dat jongetje die leeftijd bereikt is het bijna 2100.

Meneer Samsom was van iets anders onder de indruk. Toen de schoolklas al was vertrokken zei hij: ,,Zag je de vlechtjes van dat ene meisje? Ik heb kleindochters en kan ook haar vlechten, maar zij had er tientallen!''

Daarna vertrok hij. ,,Tot volgend jaar'', zei hij.

De dagboeken van Eleanor

Op mijn verjaardag in 1980 kreeg ik van Ina en Renée Notes van Eleanor Coppola, dat in het jaar ervoor was verschenen. 

De gevers schreven op het titelblad: ,,You smell that? Nothing in the world smells like...'' Het boek ruikt inmiddels naar tweedehands boekhandels. 

Eleanor is de vrouw van filmer Francis Ford Coppola. Actrice Diane Keaton heeft wel eens gezegd dat ze haar rol als Kay, de vrouw van Michael Corleone in The Godfather, een beetje op Eleanor Coppola had gebaseerd.

De eerste regel van Notes, vertaald: ,,Op 1 maart 1976 ging ik naar de Filipijnen met mijn man, Francis Coppola, onze drie kinderen, Gio, Roman en Sofia, Francis' neef Marc, onze huisbewaarder, babysitter en Francis' operateur. We huurden een groot huis in Manila om in te wonen tijdens de vijf maanden die waren gepland voor de opnamen van Francis's film Apocalypse Now, een avontuur dat zich in Vietnam afspeelt.''

Wisten zij veel. De opnamen liepen eindeloos uit, acteur Martin Sheen kreeg een hartaanval, een storm verwoestte de set, Marlon Brando deed moeilijk, er moest voortdurend geld bij, Coppola kon geen passend eind voor zijn film verzinnen, het kostte haar bijna haar huwelijk. De laatste dag van haar notities is 8 november 1978 en dan is de film nog niet helemaal gemonteerd.

Stukken van haar boek en de achter-de-schermen-opnamen die Eleanor Coppola maakte komen terug in de documentaire Hearts of Darkness, die over het tot stand komen van de film gaat.

Vanmorgen las ik dat ze vrijdag is overleden,  op haar 87-ste. Het huwelijk heeft 61 jaar standgehouden. 

Binnenkort gaat Megalopolis in Cannes in première, Coppola's nieuwste, vaak uitgestelde film die moeizaam tot stand is gekomen, met hemzelf als financier. De eerste berichten erover zijn gemengd. ,,Precies zoals het veertig jaar geleden ging met Apocalypse Now'', zegt de maker.

Op dit moment is dat niet aan de orde, maar stilletjes hoop ik wel dat Eleanor ook hier een dagboek van heeft bijgehouden. 

Hoe word je pianostemmer

,,Hoe komt het eigenlijk dat je pianostemmer bent geworden'', vroeg ik pianostemmer Henk bij de koffie.

Henk stemt al jaren mijn piano, een Feurich uit 1925. Hij is steevast complimenteus over het geluid ervan. Vroeger zei hij dat hij de eerste wilde zijn als ik hem ooit zou verkopen. Maar hij is nu aan het afbouwen, hij handelt niet meer, de werkplaats is leeg en krijgt een andere bestemming. 

Henk blijft nog wel stemmen en hopelijk lang ook, want er komen amper jonge pianostemmers van de opleiding en de sector vergrijst in hoog tempo. 

Henk vertelde hoe hij als jongeman niet wist wat hij wilde. Allerlei baantjes had hij, hij was zelfs naar zee geweest. Eind jaren zeventig kampeerde hij, werkloos, op Terschelling. Hij gaf met zijn hand aan hoe ver zijn haar destijds over zijn schouders hing.

Daar zat hij voor zijn tent wat gitaar te spelen. Een eindje verderop zat ook iemand met een gitaar, en hoe gaat dat, je raakt aan de praat.

Die ander vertelde dat hij gitarist was van Flavium. Een band uit Apeldoorn waarvan de naam mij vaag bekend voorkwam. De Flaviumgitarist vertelde dat hij lekker in de ww bleef, en daar had aangegeven dat hij een opleiding tot pianostemmer wilde volgen.

Daar viel het kwartje, zei Henk. Ineens wist hij dat hij pianostemmer wilde worden.

Hij meldde het bij de sociale dienst en volgde een opleiding - die was toen ook, in het kader van de spreiding,  in het Noorden, ik meende dat hij Emmen zei. Inmiddels is hij het al meer dan 45 jaar. 

Ik ken de gitarist van Flavium niet, ik kan ook niet zomaar een hit van de groep noemen. Maar ik ben hem dankbaar voor zijn levensbepalende opmerking, zomaar op een Terschellinger camping.

Een honderdjarige: Marlon Brando

Als Marlon Brando nog zou leven, was hij vandaag honderd geworden. Gefeliciteerd! We moeten natuurlijk even onderstrepen dat er ook wat Nederlands aan hem is (via zijn moeder). 

De foto hierboven is uit The men, die ik nog nooit heb gezien... Wel natuurlijk The Godfather, On the Waterfront, Last Tango in Paris, Apocalypse Now, Superman, The Wild One. Een mooie oogst, maar ik heb nog veel in te halen.